In 1989 schrijft Neil Young een van zijn meesterwerken: Rockin’ in the free world, een lof- en klaagzang op en over vrijheid en democratie.
Wie de song niet grondig beluistert wordt door het opgetogen refrein op het verkeerde been gezet. Het optimistische, bijna cynische refrein maskeert enigszins de strofes die net een weinig flaterend beeld van Amerika tonen. Die dualiteit maakt de boodschap van de song dubbel zo krachtig. Het effect is vergelijkbaar met wat Springsteen eerder deed in ‘Born in the U.S.A.’ (uit 1984).
Anno 2019 heeft de tekst wat extra duiding nodig maar het nummer is vandaag nog even relevant als 30 jaar geleden.
Hieronder vind je een vrije vertaling van de tekstanalyse op www.songmeanings.com
Neil Young schreef de song in de tijd van de hevige moslimprotesten tegen schrijver Salman Rushdi en zijn boek ‘The Satanic Verses’. Toen op 12 februari 1989 de politie het vuur opende op een woedende menigte voor de poort van de Amerikaanse ambassade in Islamabad liep de situatie volledig uit de hand. Er vielen 6 doden en tientallen gewonden. Als tegenreactie riep de Iraanse geestelijke leider Ayatollah Khomeini, twee dagen later, alle moslims wereldwijd op om Rushdi en iedereen betrokken bij de publicatie van het boek, te executeren.
Die banvloek, een fatwa genoemd, veroorzaakte een schokgolf in de ganse Westerse wereld. Schrijvers en journalisten durfden geen interviews meer te geven, boekenwinkels vreesden aanslagen en haalden de Duivelsverzen uit de rekken.
Toen Neil Young en Crazy Horse gitarist Frank Sampedro op televisie beelden zagen van moslimfundamentalisten die in verschillende steden de Stars en Stripes verbrandden maakte Sampedro de opmerking: “Wherever we go, we shouldn’t go near the Middle East. It’s probably better to keep rockin’ in the free world.” Young vroeg of hij het zinnetje mocht gebruiken voor een song en kwam een paar dagen later met een eerste versie van ‘Rockin’ in the Free World’ op de proppen.
De eerste strofe zit vol verwijzingen naar de Rushdi zaak, de vele bedreigingen van moslimfundamentalisten aan de U.S.A. en de globale impact van het Amerika’s buitenlandbeleid.: “warning sign on the road ahead” en “people saying we’d be better of dead” en ook nog “don’t feel like satan but I am to them”.
De rest van de eerste strofe schetst een rauw beeld van de gevolgen van de binnenlandse Amerikaanse politiek: gangs: “colors in the street”, riots “people shufflin’ their feit” en homeless people “people sleepin’ in their shoes”. Tegelijk roept Neil met de woorden “red, white and blue” een soort ongepaste ‘4th of juli pride‘ op. De ambiguïteit van de Amerikaanse samenleving ten top. De toon van het nummer is meteen gezet. Deze song is een nieuw, anti-patriotisch volkslied voor the U.S. of A.
“So I try to forget in any way I can”. Neil Young neemt, in de laatste vers van de eerste strofe, meteen afstand van dat Amerika om daarna meteen keihard en dwingend het refrein te lanceren: “Keep on rockin’ in the free world”. Vier maal exact hetzelfde vers. Vier maal een indringend artistiek pleidooi voor ongecensureerde zelfexpressie. Doe gewoon je ding en trek je niets aan van wat ayatollahs of andere autoriteiten zeggen of denken. Het is een oproep, een dwingende instructie aan elke elke Amerikaan en elke bewoner van de vrije wereld. Geef nooit toe aan eender welk totalitair dreigement. Democratie is the best of the worst.
Strofe 2 en 3 tonen meteen na de strofe dat het in de free world wel niet altijd rozengeur en maneschijn is. Integendeel. In het begin van de tweede strofe laat een drugsverslaafde moeder haar pasgeboren baby achter in een vuilcontainer en worden we geconfronteerd met druggebruik en ongewenste zwangerschappen, twee grote problemen in de Amerikaanse steden in de jaren 80. In the eighties was de crack epidemie op zijn hoogtepunt. Wetenschappers beweerden toen dat prenataal cocaïne gebruik een verwoestende impact had op de ontwikkeling van het embryo. Kinderen van crackgebruikers werden als kansloze ‘crack baby’s’ gelabeled. Ondertussen is dat categorieke standpunt al getemperd maar in die tijd heerste de overtuiging dat crack baby’s geen enkele kans hadden op een normaal leven.
“A thousand points of light” in de derde strofe is een niet mis te verstane sneer naar de toen pas verkozen President George H. W. Bush. Die had de zinsnede gebruikt in zijn acceptance speech voor de republikeinse conventie in 1988 en verwees ermee naar charity, het liefdadigheidswerk van de ‘true American civilians’. Het schijnbaar lieflijke beeld van de duizend lampjes is een metafoor voor vrij ondernemerschap en individueel voluntarisme, twee fundamenten van het conservatief Amerikaanse denken. Vanuit die optiek is “a thousand points of lights” en bij uitbreiding de ganse derde strofe een harde uithaal naar het stelselmatig afbreken van elke publieke solidariteit in de Amerikaanse samenleving.
Door de duizend lichtjes direct te confronteren met de “homeless man” trekt Neil Young de effectiviteit van het conservatieve model in twijfel. De Reagan administratie had de vorige acht jaar grote besparingen doorgevoerd in basis hulpverleningsprogramma’s. De tekorten moesten worden aangevuld door de deelstaten, non-profit sector en de individuals. De stijgende cijfers van daklozen, armoede, druggebruik, etc. eind jaren ’80 toonden echter dat dit niet gelukt was. Hoewel de Amerikaanse economie in die periode sterk groeide was de onderlaag van de Amerikaanse samenleving er steeds slechter aan toe. De kloof tussen arm en rijk werd groter: trailer trash vs. Manhattan Yuppies.
De vers “a kinder, gentler machine gun hand” is opnieuw een satirische verwijzing naar Bush’s acceptance speech: “I want a kinder and gentler nation”. Terwijl Reagan de sociale zekerheid had afgebouwd trok hij tegelijkertijd drastisch de militaire uitgaven op. De machine gun refereert ongetwijfeld aan Amerika’s buitenlandse politiek in de jaren 80 en de discutabele wapenleveringen die daar vaak mee gelieerd waren. Verzetsgroepen in landen met linkse regimes werden wapens geleverd en de inkomsten hiervan werden via Israel gebruikt om Amerikaanse gijzelaars in Libanon vrij te kopen.
Om de economische groei te stimuleren zette Reagan een de-regulering van de industrie in gang waardoor de authoriteit van een aantal overheidsorganisaties zoals the Environmental Protection Agency afkalfde. Milieu topics moesten het in de 80’s bij Reagan afleggen tegen consumerism. “styrofoam boxes for the ozon layer” vs. “department stores, toilet paper, fuel to burn, roads to ride.”
“The man of the people” is ongetwijfeld de zwarte dominee Jesse Jackson. Jackson had een tijd presidentiële ambities maar moest het bij de democraten, ondanks een aantal successen in de primaries, uiteindelijk afleggen tegen Walter Mondale (’84) en Mike Dukakis (’88).
Jackson wierp zich op als voorvechter van raciale en sociale rechtvaardigheid maar moest het uiteindelijk afleggen tegen de conservatieve retoriek. In het tijdperk van yuppies, glossy magazines, tabaksreclame en supermodels was geen plaats meer voor linkse denkers. Het idealisme van de 60’s was dood en begraven en had plaats gemaakt voor het pragmatisch individualisme van de 80’s.
Veel elementen uit de 3de strofe zijn een aanklacht tegen de beeldcultuur van de jaren 80 en hoe de televisie de publieke opinie een gekleurd en materialistisch beeld voorschotelde. Geen lofzang over the land of the free maar een realistisch portret van de Amerikaanse urban poor die in de steek gelaten worden door de eigen overheid. Hij hekelt het beacon for peace discours van de Amerikaanse buitenlandse politiek terwijl Amerika wereldwijd conflicten financiert. Hij zet de overdreven materiële focus van het consumerisme tegenover planetary responsibility. Een morele terechtwijzing die toch niet belerend overkomt. De gebruikte woorden en beelden zijn confronterend en spreken voor zichzelf. Dat is de echte kracht van deze song.
Young laat ons uiteindelijk achter met een duidelijke boodschap. Vrijheid is geen zaligmakende remedie. Vrijheid is een tweesnijdend zwaar waar omzichtig moet mee omgesprongen worden. Wie de vrijheid predikt moet goed opletten dat de andere daardoor niet in de verdrukking komt.
Begin ’89 heerst de overtuiging dat het liberalisme het beste systeem is. De vrije markt heeft overwonnen. En de muur moet dan nog vallen. Het is typisch Neil Young om hiertegen oppositie te voeren. Vrijheid is een voorrecht en geen privilege. Een voorrecht dat je niet protectionistisch moet afschermen maar gebruiken gebruikt om te zorgen voor elkaar en voor de resources van onze wereld.
birchlogburning.wordpress.com 